Τι σημαίνει «ατομική ευθύνη» σε ένα δημόσιο σύστημα Υγείας;

Της Μαίρης Αγρογιάννη

«Η συλλογική μας μοίρα εξαρτάται από την ατομική μας ευθύνη», «Η ατομική ευθύνη θα κρίνει την έκβαση αυτής της μάχης». «Αυτό που προέχει είναι η ατομική ευθύνη. Αυτό που προέχει είναι να αναδείξουμε το μοναδικό ελληνικό φιλότιμο που έχουμε ως λαός». Αυτά είναι μερικά από όσα ακούμε καθημερινά από την κυβέρνηση και διαβάζουμε στις εφημερίδες.

Τι σημαίνει όμως ατομική ευθύνη σε ένα ζήτημα δημόσιας Υγείας; Σημαίνει κατ' αρχάς, ότι ο ασθενής είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για την πρόληψη, τη διαχείριση της ασθένειας άρα και την έκβασή της. Ο ΕΟΔΥ δίνει οδηγίες για τη φροντίδα ύποπτων ή επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στο σπίτι, ομολογώντας με αυτόν τον τρόπο ότι ένα κομμάτι όσων αρρωστήσουν θα πρέπει να αντιμετωπίσουν μόνοι τους την κατάσταση, αυτοαξιολογώντας τα συμπτώματα και αυτοθεραπευόμενοι. Αυτό, σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες, πρέπει να γίνει «αφού προηγουμένως έχουν εξασφαλιστεί οι κατάλληλες συνθήκες νοσηλείας στο σπίτι καθώς και τακτική (καθημερινή) και κατά προτίμηση άμεση επικοινωνία επαγγελματία Υγείας με τους ασθενείς».

Πώς, όμως, μπορούν να εξασφαλιστούν κατάλληλες συνθήκες νοσηλείας στο σπίτι, ειδικά για ένα νόσημα που οι λοιμωξιολόγοι παγκοσμίως ακόμη προσπαθούν να κατανοήσουν πώς συμπεριφέρεται και τι επιπλοκές μπορεί να κάνει; Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η καθημερινή και άμεση επικοινωνία με γιατρό, όταν η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας είναι διαλυμένη από την πολιτική που έχουν ακολουθήσει οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις και η σημερινή, από την πολιτική της ΕΕ; Όταν οι δομές του ΠΕΔΥ και τα ΤΟΜΥ είναι αποψιλωμένα από προσωπικό και υλικά; Όταν οι οικογενειακοί γιατροί είναι ελάχιστοι;

Η λογική της «ατομικής λύσης» στρέφεται ενάντια στο συλλογικό συμφέρον

Το τραγικό παράδειγμα της 40χρονης από την Καστοριά, που πέθανε στο σπίτι της, και η εξοργιστική απάντηση των αρμοδίων, «έχει πολύ μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους που μένουν σπίτι να έχουν επικοινωνία με τον γιατρό τους, ιδιαίτερα αν έχουν κάποιο υποκείμενο πρόβλημα υγείας» είναι χαρακτηριστικά. Η ατομική ευθύνη μπορεί να φτάσει ακόμη και στην ενοχοποίηση του αρρώστου, γιατί «δεν πρόσεξε», γιατί «πήγε στο νοσοκομείο ενώ δεν έπρεπε και διέσπειρε τη νόσο», γιατί «δεν αξιολόγησε σωστά τη βαρύτητα της κατάστασής του και δεν επικοινώνησε με το γιατρό του».

Ενα από τα πιο συζητημένα μέτρα είναι αυτό του αυτοπεριορισμού, το περίφημο «Μένουμε σπίτι». Πέρα από τις διαφορετικές επιστημονικές απόψεις και τη διαφορετική στρατηγική που ακολουθεί το κάθε κράτος (καθολικός περιορισμός μετακινήσεων ή περιορισμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων μετά από πλατύ έλεγχο), το βέβαιο είναι ότι αυτό δεν μπορεί να αποτελεί ατομική υπόθεση. Πώς μπορεί να «περιοριστεί σε διαφορετικό χώρο», όπως προτείνουν οι ειδικοί, ο ασθενής που μένει στο ίδιο διαμέρισμα ή και στον ίδιο χώρο με την οικογένειά του; Πόσες οικογένειες στην Αθήνα μένουν σε ευρύχωρα, μεγάλα σπίτια, πιθανά και με αυλές ή μεγάλα μπαλκόνια όπως πολλών από τους τηλεοπτικούς αστέρες που μας λένε πόσο καλά περνάνε μένοντας σπίτι;

Και τι γίνεται με τους εργαζόμενους στα εργοστάσια, στα σούπερ μάρκετ, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αυτοί έχουν την επιλογή να μείνουν στο σπίτι τους; Και όταν γυρνάνε σπίτι και έχουν παιδιά, ενδεχομένως τον παππού και τη γιαγιά πώς θα προφυλαχτούν; Το ίδιο ισχύει και για εμάς τους υγειονομικούς όταν γυρνάμε στο σπίτι μετά από τη βάρδιά μας στο νοσοκομείο... Το παράδειγμα της γειτονικής Ιταλίας, όπου παρά τους χιλιάδες νεκρούς, τα εργοστάσια στο Μπέργκαμο και την Μπρέσια συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά, δίνει την απάντηση.

Ο ΕΟΔΥ - παρά τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που καλεί σε «τεστ, τεστ, περισσότερα τεστ» - περιορίζει όλο και περισσότερο στις οδηγίες του ποιοι δικαιούνται να κάνουν τεστ: Οσοι χρήζουν νοσηλείας, οι ηλικιωμένοι και όσοι διαμένουν σε μονάδες χρονίως πασχόντων. Την ίδια στιγμή, όμως, καλεί όποιον θέλει, να κάνει το τεστ στον ιδιωτικό τομέα. Οχι απλά παράλληλα, αλλά απέναντι από το δημόσιο σύστημα Υγείας, οι μεγάλοι όμιλοι της Υγείας βγάζουν κέρδη. Και αφού η προστασία της υγείας είναι ατομική υπόθεση, ο καθένας μπορεί να επιλέξει, με βάση την οικονομική του δυνατότητα, αν θα προστρέξει σε αυτούς.

Η προβολή της ατομικής ευθύνης, σε συνθήκες πανδημίας, καλλιεργεί τη λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Οταν είναι ατομική υπόθεση η εξασφάλιση των μέσων ατομικής προστασίας, αντικειμενικά ο διπλανός σου είναι ανταγωνιστής, ή και εχθρός σε συνθήκες έλλειψης. Οι εικόνες που βλέπουμε από τις αγορές σε χώρες του εξωτερικού, με ανθρώπους να ποδοπατούνται για να αγοράσουν τρόφιμα ή να συσσωρεύσουν μάσκες και αντισηπτικά σε παράλογες πολλές φορές ποσότητες αναδεικνύουν και κάτι άλλο: Οτι δηλαδή η λογική της ατομικής λύσης μπορεί να είναι όχι απλά αναποτελεσματική αλλά και καταστροφική και να στρέφεται ενάντια στο συλλογικό συμφέρον.

Ο κόσμος πειθαρχεί στα μέτρα, αλλά ΜΕΘ δεν ανοίγουν...

Το κράτος, προβάλλοντας την ατομική ευθύνη σαν βασικό παράγοντα έκβασης της επιδημίας, προσπαθεί να αποσιωπήσει την κρατική ευθύνη. Το κράτος που τόσα χρόνια ακολουθεί την πολιτική της υποχρηματοδότησης και της υποστελέχωσης, που έκλεισε νοσοκομεία, όπως το Λοιμωδών, που άφησε μια χώρα 10 εκατομμυρίων κατοίκων με 567 κλίνες ΜΕΘ, που απολύει υγειονομικούς, τώρα κάνει ότι δεν ξέρει τίποτα για το προμελετημένο έγκλημα που τόσα χρόνια προετοίμαζε. Μας λένε ότι η μάχη θα κριθεί από το αν θα πειθαρχήσουμε στα μέτρα. Ο κόσμος στη μεγάλη του πλειοψηφία πειθαρχεί στα μέτρα και με το παραπάνω. Η κυβέρνηση γιατί δεν ακούει τις εκκλήσεις των υγειονομικών; Αν η κατάσταση επιδεινωθεί τις επόμενες μέρες ή βδομάδες ποιος θα φταίει τελικά; Θα φταίνε οι δικές μας ατομικές επιλογές ή η βασική επιλογή και κατεύθυνση του συστήματος η Υγεία να είναι εμπόρευμα;

Η ατομική ευθύνη δεν μπορεί να έχει κανένα αποτέλεσμα αν δεν στηρίζεται σε ένα ολοκληρωμένο κρατικό σχέδιο και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κρατική ευθύνη. Οι υγειονομικοί που είμαστε στην πρώτη γραμμή απαιτούμε από το κράτος να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για να σωθούν ανθρώπινες ζωές. Να ανοίξουν τώρα οι κλειστές κλίνες ΜΕΘ, με πρόσληψη όλου του αναγκαίου προσωπικού. Να εξασφαλιστεί επάρκεια σε ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό. Να στελεχωθούν άμεσα τα νοσοκομεία, με προτεραιότητα στα ΤΕΠ και τις ΜΕΘ αλλά και οι δομές ΠΦΥ, ώστε να εξασφαλιστεί η 24ωρη λειτουργία τους. Να επιταχθούν τώρα οι ιδιωτικές κλινικές και τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα, ώστε να ενταχθούν στο σχεδιασμό του κράτους για την αντιμετώπιση της επιδημίας. Να ενταχθούν οι χιλιάδες έμπειροι συνάδελφοί μας ιδιώτες γιατροί στη μάχη μέσα από τις δομές της δημόσιας Υγείας.

Αναδεικνύεται, για άλλη μια φορά, ότι η Υγεία είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα.

Μαίρη Αγρογιάννη
Παθολόγος στο τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ΓΝ Νίκαιας, μέλος του ΔΣ της ΕΙΝΑΠ